شیرآلات عبارتند از مجموعه ای از قطع کننده ها که در انتهای خطوط لوله های آب نصب میشوند و عمل قطع و وصل کردن جریان آب و تنظیم شدت جریان و ترکیب آب سرد و گرم را با هم به عهده دارند. بطور کلی شیرها به دو نوع بهداشتی و صنعتی تقسیم میشوند که در اینجا نوع بهداشتی توضیح داده شده است.
شیر الات از دو جنس تشکیل می شوذ الیاژهای برنج یا سرب خشک و تنها روکش های انهاست که تفاوت ظاهری دارد از میان این دو جنس برنج بهتر از سرب خشک عمل میکند. زیرا سرب پس از مدتی دچار خوردگی شده و علاوه بر آن از نظر بهداشتی نیز زیانهایی را در پی خواهد داشت. به همین دلیل این نوع شیرآلات از نظر استاندارد مورد تایید نیستند و غیر بهداشتی محسوب میشوند. مطابق استاندارد ۶۶۷۹ و ۱۵۴۶ کلیه قسمتهای فلزی بکار رفته در ساخت شیرآلات بهداشتی (به استثنای دستگیره) از آلیاژ برنج باید باشند. در هر صورت قطعات در تماس با آب نباید از آلیاژ برنجی با بیش از ۲/۵ درصد سرب باشند. انواع روکشهایی که برای شیرآلات کاربرد بیشتری دارند عبارتند از: برنج، برنز، مس و استیل که از میان آنها اگر استیل استنلس اصل باشد، از دیگر اجناس بهتر است. چرا که هم مقاومت بهتری در برابر پوسیدگی دارد و هم به خاطر ظاهرش کمتر لکه های آب را نشان میدهد و از لحاظ زیبایی هم مناسبتر است. سایر موار هم مثل برنز یا مس تنها آبکاری برنز و مس هستند و بیشتر جنبه تنوع بخشی دارند و شاید به خاطر رنگ زرد یا قرمزی که دارند حس نوستالژیک به خریداران بدهد.
کلیه مواد مورد مصرف در ساخت شیرآلات بهداشتی که در تماس با آب هستند، باید از جنسی انتخاب شوند که در مقابل آب تا دمای ۹۰ درجه سانتیگراد و محیط استفاده مقاوم بوده و حین مصرف هیچگونه خوردگی نسبت به سایر قطعات مورد استفاده در شیر نداشته باشند. همچنین نباید سمی بوده و هیچگونه تغییر در کیفیت ظاهر و رنگ، بو و طعم آب آشامیدنی مصرفی ایجاد کنند. در ضمن نباید منجر به رشد باکتریها و به خطر انداختن سلامت انسان شوند.
بعد از جنس فلز مورد استفاده در شیرآلات، آبکاری دارای اهمیت فراوان است که می*تواند در مقاومت شیر تاثیر بسزایی داشته باشد و هرچه کیفیت آبکاری بهتر باشد شیرآلات دیرتر فرسوده میشوند. مثلاً اگر شیرآلاتی دارای آبکاری ۲۵ میکرونی باشد و روکش آن هم استیل واقعی باشد، از نظر کیفی عمری بسیار طولانی خواهد داشت. در مورد شیرهای مخلوط آب گرم در سمت چپ و آب سرد در سمت راست قرار دارد.
انواع شیرآلات شامل شیرآلات ساده، کلاسیک، اهرمی، پدالی، چشمی (اتوماتیک) میباشد.
در گذشته تنها شیرهای واشری در بازار موجود بود اما اکنون شیرآلات بسیار متنوعی را در چهار گروه واشری، پدالی، اهرمی و چشم الکترونیکی که به چشمی معروف شده است، در انواع مدلها و رنگها میتوان دید. آلیاژ برنج گرانتر از سرب است و تولید کنندگان متخلف تا حد امکان از سرب استفاده میکنند تا هزینه تولید خود را کاهش دهند.
شیرهای ساده: شیری است که تنها برای کنترل جریان آب نصب میشود و عمل مخلوط کردن آب سرد و گرم مانند شیرهای مخلوط را انجام نمیدهند. این شیرها دارای اجزای زیر هستند که با بیشتر شیرهای دیگر، مشابه میباشند.
– بدنه
– دیسک: که در شیرهای توپی و مخروطی همان توپ یا استوانه مخروطی است.
– نشیمنگاه: که محل نشستن دیسک و یا واسط بدنه و دیسک یا همان واشر است. اغلب از جنس نرمی ساخته میشود تا کار آب بندی را انجام دهد.
– دسته و فلکه: فلکه یا دسته به دیسک وصل میشود. معمولاً با چرخاندن فلکه شیر باز یا بسته میشود.
شیرهای پدالی: بهترین انتخاب برای اماکن عمومی شیرهای پدالی یا غیر لمسی به دلیل عدم نیاز به انرژی مانند برق و باتری در قیاس با شیرهای الکترونیکی است. اما آنها هم در هنگام استفاده با مشکلاتی مواجه اند. در مدلهای جدید شیرهای پدالی قابلیتهایی مانند تنظیم مقدار و د
آب سرد و گرم و پدال جمع شونده جهت سهولت نظافت در نظر گرفته شده و بر مزیتهای آن افزوده شده است. این شیرها در مکانهایی مانند مدارس، بیمارستانها، کلیه مراکز پزشکی، هتلها، مساجد، رستورانها و … قابل استفاده اند. از دیگر مزایای انواع پدالی و چشمی عدم تماس دست با شیر است که مانع انتقال بیماریهای واگیردار عفونی و پوستی میشود و به خاطر سرعت قطع آب در میزان مصرف آب و حتی انرژی نیز صرفه جویی میشود. از این رو برای اماکن عمومی بهترین انتخاب هستند
شیرهای اهرمی: شیرهای اهرمی خود به دو مدل ایستاده و دیواری تقسیم میشوند که نوع ایستاده معمولاً در روشویی و سینک ظرفشویی استفاده میشود و نوع دیواری در حمام و توالت مورد استفاده است. البته گاهی از نوع دیواری نیز در روشویی و سینک ظرفشویی استفاده میشود. در شیرهای اهرمی به جای مغزی از یک کارتریج استفاده میشود. کارتریجها در دو نوع پلاستیکی و سرامیکی موجود هستند که نوع سرامیکی آن مرغوبتر است و محصول کشورهای اروپایی به خصوص اسپانیا و ایتالیا مطلوبتر میباشد. نوع پلاستیکی آنها از رینگهای پلاستیکی o شکل درون یک کارتریج استوانه ای برای کنترل جریان آب استفاده میکند. برخی شیرها و سردوشها نیز به چراغهای LED مجهزند که جنبه تزئینی دارد. در این نوع شیرها بر اساس دمای آب رنگ چراغهای LEDاین شیرآلات سایت میکند و این چراغها انرژی خود را از فشار آب بدست آورده و نیاز به برق و باتری ندارند. برخی شیرها هم مجهز به سیستم نمایش دمای آب هستند. در ساخت این شیرها استاندارد ۶۶۷۹ موسسه استاندارد ایران باید رعایت گردد.